آیا سفر بایدن به عربستان می‌تواند به تنش در روابط واشنگتن و ریاض پایان دهد؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به احتمال زیاد به سلطنت خواهد رسید. با توجه به این که جو بایدن در طی ماه آینده به عربستان سعودی سفر می‌کند و با بن‌سلمان دیدار می‌کند، ما به این نتیجه رسیده‌ایم که دولت آمریکا و جامعه اطلاعاتی آن، بن‌سلمان را به عنوان پادشاه آینده عربستان سعودی پذیرفته‌ است.

در این راستا، شاهزاده خالد بن سلمان، معاون وزیر دفاع و برادر بن سلمان، اخیرا برای یک دیدار رسمی در واشنگتن به سفر کرده است و در عکس‌هایی که شامل آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه نیز می‌شد، حضور داشت. علیرغم اخبار مربوط به ارتباط شاهزاده خالد با قتل جمال خاشچقی، وی در آمریکا با استقبال مقامات بلندپایه دولت بایدن همراه شد. اگرچه خالد بن سلمان رسما در ارتباط با قتل خاشقچی دخالتی نداشت؛ اما مطابق گزارشات اطلاعاتی آمریکا، خالد بن‌سلمان کسی بود که از خاشقچی خواست ببود که به کنسولگری عربستان در استانبول برود و همچنین ضمانت‌هایی برای امنیت وی تعیین کرده بود؛ اما واقعیت این است که وی تنها حامل پیام بن‌سلمان بوده است.

تنها چند هفته قبل، همانطور که برای نخستین بار توسط وال استریت ژورنال گزارش شد، ویلیام برنز، مدیر سازمان سیا با محمد بن سلمان در جده ملاقات کرد. البته چنین ملاقات‌هایی بسیار سودمند هستند؛ زیرا با توجه به عدم حضور خبرنگاران، محرمانگی این ملاقات به آسانی حفظ می‌شوند. علاوه بر این ملاقات‌های این چنینی، مکان مناسبی برای گفتگوهای چالش برانگیز است که در آن طرفین شکایات و نارضایتی خود را صریح‌تر بیان می‌کنند چرا که بدون از دست دادن وجهه و پرستیژ خود، امتیاز دادن راحت‌تر است. در این ملاقات احتمالا دو توافق صورت گرفته است؛ در وهله نخست، اوپک و کشورهای تولیدکننده نفت در ماه‌های جولای و آگوست تولید خود را 200 هزار بشکه در روز افزایش خواهند داد؛ ثانیا توافق بر سر تمدید آتش بس در یمن توافقاتی حاصل خواهد شد.

واقعیت ساده این است که روابط ایالات متحده و عربستان سعودی علیرغم سکسکه‌های گاه و بیگاه، به این زودی قطع نمی‌شود. دو کشور از زمان شروع روابط، طوفان‌های زیادی را پشت سر گذاشته‌اند که می‌توان به تحریم نفتی ۱۹۷۳، حملات یازده سپتامبر، توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و قتل جمال خاشقچی اشاره کرد.

این که مقامات آل سعود به دنبال شرکای امنیتی جایگزین هستند، تهدید وجودی نیست. برای نمونه می‌توان به قرارداد نظامی عربستان سعودی و روسیه در آگوست ۲۰۲۱ اشاره کرد. اما در واقعیت هیچ مدرکی وجود ندارد که بن سلمان آماده پذیرش هزینه‌های هنگفت تبدیل زیرساخت نظامی یکپارچه و وابسته به ایالات متحده پادشاهی سعودی به سیستم های تسلیحاتی روسی (یا چینی) باشد. بلکه بالعکس، ریاض در طی سال‌های اخیر برای تامین مالی فعالیت‌های اقتصادی بزرگ بن‌سلمان، هزینه‌های دفاعی را کاهش داده است. با توجه به عملکرد ضعیف نیروها و سخت افراز نظامی روسیه در اوکراین، ما شاهد تعجیل دیوانه‌وار برای تسلیحات یا مشاوره نظامی روسیه نیستیم. در واقع بن‌سلمان بر این توهم را ندارد که پوتین مدافع قابل اعتمادی برای محافظت از پادشاهی سعودی در مقابل تهدیدات است؛ بلکه چیزی که بن‌سلمان در مورد پوتین دوست دارد، این است که رئیس جمهور روسیه به او نمی‌گوید که چگونه کشورش را اداره کند یا از سابقه حقوق بشر آن انتقاد نمی‌کند.

علاوه بر این، گزارشات حاکی از آن است که بن سلمان برای توسعه قابلیت موشک‌های بالستیک و برنامه آزمایش هسته‌ای، به دنبال حمایت و پشتیبانی چین است. در واقع بر اساس گزارش اینترسپت، بخشی از ماموریت رئیس سیا در دیدار با بن‌سلمان، این بود که وی را از خرید موشک های بالستیک چینی کاملا مونتاژ شده به عنوان عامل بازدارنده در مقابل تهدیدات ایران منصرف کند. بن‌سلمان با قدردانی از نفوذ و قدرت رو به رشد چین، احتمالا طیف وسیعی از فرصت‌های نظامی و اقتصادی را با پکن دنبال خواهد کرد؛ اما از انتخاب بین آن‌ها و آمریکا اجتناب می‌کند.

بن‌سلمان نسبت به گذشته در ارتباط با تعامل مجدد آمریکا با ایران در مورد برنامه هسته‌ای، سیاست سکوت را اتخاذ کرده است. البته این امر به ترمیم روابط بین عربستان سعودی و ایران بازمی‌گردد که تاکنون به میزبانی عراق ۵ دور مذاکرات برگزار کرده‌اند. آتش بس در یمن و نرمش پادشاهی سعودی در قبال سوریه نشان دهنده پیشرفت در گفتگو بین طرفین است. بن‌سلمان همچنین روابط عربستان سعودی با قطر و ترکیه را ترمیم کرده است، اخیر رجب طیب اردوغان در پادشاهی سعودی مورد استقبال قرار گرفت. البته سفر اردوغان به دنبال حکم دادگاه ترکیه مبنی بر تعلیق غیابی محاکمه 26 سعودی متهم به قتل وحشیانه خاشقجی و انتقال پرونده به عربستان سعودی بود.

بن‌سلمان هیچ برنامه‌ای برای کنار گذاشتن روابط خود با ایالات متحده ندارد و به احتمال زیاد نگران اختلافات گاه به گاه با کاخ سفید هم نیست که البته مسیر آن اختلافات نیز در حال حاضر دستخوش تغییراتی شده است. هرچند ممکن است؛ سعودی‌ها منتظر انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴، باشند تا رئیس‌جمهور مطلوبشان در امریکا انتخاب شود!

نه ولیعهد عربستان سعودی و نه رئیس جمهور ایالات متحده از تحمل کناره‌گیری از رابطه‌ای که طوفان های زیادی را پشت سر گذاشته و برای بیش از 75 سال به هر دو کشور خدمت کرده ، لذت نمی‌برند. این بدان معناست که ایالات متحده نمی تواند اعتبار خود را در پادشاهی سعودی و در سرتاسر جهان از طریق تسلیم شدن در پاسخگو کردن مقامات ریاض مبنی بر قتل خاشقجی، پایان دادن به جنگ در یمن و حقوق بشر، تضعیف کند. در مقابل هم بن‌سلمان نمی‌تواند به خاطر تامین منافع خود در روابط با آمریکا، غرور خود را زیرپا بگذارد. بنابراین، اقدامات آمریکا باید با اظهارات مسئولان آن کشور مطابقت داشته باشد تا رهبری بین‌المللی را اعمال کند که منافع راهبردی آمریکا در خارج و دموکراسی در داخل به آن نیاز دارد.